arnavutluk'ta konuşulan diller ne demek?

Arnavutluk, nüfusun büyük çoğunluğunun aynı zamanda ülkenin resmi dili olan Arnavutça ile konuştuğu etnik olarak homojen bir ülkedir. İki ayrı lehçesi vardır: güneyde konuşulan Tosk ve kuzeyde konuşulan Geg. Ancak birçok Arnavut, Balkanlar'daki çok sayıda Arnavut diasporası ve Arnavut topluluklarının etkisiyle İtalyanca, Yunanca, Fransızca, Almanca ve İngilizceyi de yaygın olarak konuşmaktadır.

Arnavutluk, Avrupa'nın en çok dilli ülkelerinden biridir.¹ Evde, bölgede ve dünyada birçok Arnavut en az iki dilde konuşmaktadır. Arnavutluk'ta İtalyanca yaygın olarak konuşulmaktadır. Yunan ulusal azınlığının dili olan Yunanca, güney Arnavutluk'ta yoğunlaşmıştır, ancak birçok Arnavut vatandaşı göç nedeniyle Yunan dilini kontrol etmektedir. Günümüzde, özellikle gençler arasında İngilizce çok yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. Etnik azınlıklar tarafından çeşitli diller konuşulmaktadır: Yunanca, Ulahça, Makedonca vb.

Arnavutların durumu

Arnavutluk Anayasası'nın 14. Maddesi'nde, "Arnavutluk Cumhuriyeti'ndeki resmi dil Arnavutçadır." şeklinde devletin resmi dili belirtilmiştir.² 2011 nüfus sayımına göre, 2,765,610 kişi, yani nüfusun %98,761'i Arnavutçayı ana dilleri olarak beyan etti ("ana dil çocukluk döneminde evde konuşulan ilk dil olarak tanımlanır").³

Lehçeler

Standart Arnavutça, güneyde konuşulan Tosk lehçesi içinde yer almaktadır. Geg kuzeyde ve ayrıca Kosovalı Arnavutlar tarafından; Hırvatistan Arbanasi lehçesi, Yukarı Reka lehçesi ile ve İstirya'da konuşulmaktadır. İki lehçe arasındaki geleneksel sınır İşkomi Nehri'dir. Lehçeler arasında farklılıklar olmasına rağmen iki lehçeyi konuşanlar karşılıklı olarak anlaşılabilirler.⁴⁵⁶ Hepsi Tosk'un alt lehçeleri olan diğer önemli çeşitler arasında İtalya'daki Lab, Cham, Arbıreş ve Güney Yunanistan'daki Arvanitika, Arvanitic bulunmaktadır.

Azınlık dilleri

Yunanca

Yunanca, Arnavutluk'un en büyük azınlık dili ve ilk en büyük yabancı dilidir. Arnavutluk'taki Rumların sayısı tartışmalı olduğu için, anadili Yunanca olanların tam sayısı bilinmiyor. Arnavutluk Rumları, Kuzey Epirote Yunanca olarak bilinen modern bir güney Yunan lehçesi konuşmaktadır.⁷ Başka dillerden Arnavutçaya geçmiş olan kelimelerinin yanı sıra, Standart Modern Yunanca'da ve ayrıca Güney Epir'in Yunan lehçelerinde artık kullanılmayan bazı arkaik formlar ve kelimeler görülmektedir. Çeşitli kasabalar ve köyler arasındaki nispeten küçük mesafelere rağmen, bazı belirgin lehçe farklılıkları,⁸ özellikle de aksan farklılıkları⁹ gözlemlenir. Buna ek olarak, birçok Arnavut, Yunanistan'a yapılmış olan göçler nedeniyle Yunanca bilmektedir. Güney Arnavutluk'taki çok sayıda belediye ve bölgede Yunanlar eşbaşkanlık yapmaktadır.

Ulahça

Ulahça, yaklaşık 100.000 ila 200.000 Arumeni'nin ana dilidir.¹⁰¹¹ Arumenler çoğunlukla ülkenin güney ve orta bölgelerinde yaşarlar. Arumenler, "Vlachs" adı altında Arnavutluk hukukunda tanınan bir kültürel azınlıktır.¹²

Makedonca

1989 nüfus sayımına göre, Arnavutluk'ta yaklaşık 5.000 kişi Makedonca konuşmaktaydı vardı. Bu insanların çoğu ülkenin güneydoğu kesiminde, Prespa Gölü bölgesinde yaşamaktadır.¹³ Makedonlar Pustec Belediyesinde resmi olarak tanınan bir azınlık gruptur. Ancak, sadece Pustec'te yaşayan Makedonların uyruk ve dillerini beyan etmelerine izin verilmektedir. Etnik Makedon örgütü Arnavutluk'ta 120.000 ila 350.000 Makedonyalı yaşadığını iddia etmektedir.¹⁴ Siyasi olarak, 2011 seçimlerinde yaklaşık 2.500 oy alan Makedonya'nın Avrupa Bütünleşmesi İttifakı tarafından temsil edilmektedirler.¹⁵

Çingenece

Günümüzde Arnavutluk'ta yaklaşık 10.000 Çingene yaşıyor. Kendi dillerinde eğitim görmemelerine rağmen dillerini korumuşlardır.¹⁶

Sırp-Hırvatça

Sırp-Hırvatça çoğunlukla Arnavutluk'un kuzeyinde, eski Yugoslavya ülkeleri olan Sırbistan ve Karadağ ülkelerinin sınırına yakın yerlerde konuşulmaktadır.¹⁷ İtalyan televizyon fenomeni de Sırp-Hırvatça yayın yapmakta ancak etkisi fazla görülmemektedir.¹⁸

Yabancı diller

Arnavutluk'ta konuşulan en yaygın yabancı diller İngilizce, İtalyanca ve Yunanca'dır.

Avrupa Birliği istatistik ajansı Eurostat tarafından yapılan bir çalışma, 2016 yılı itibarıyla birkaç Avrupa ülkesinin 25-64 yetişkin nüfusunun demografisini analiz etti. Mayıs 2018'de yayınlanan Yetişkin Eğitimi Araştırması'nın sonuçlarına göre 25-64 yaş grubunun %39,9'u en az bir yabancı dil kullanabilmektedir. Bilinen ana yabancı dil %40.0 ile İngilizce, ardından %27.8 ile İtalyanca ve %22.9 ile Yunanca'dır. İngilizce konuşanlar çoğunlukla gençti, İtalyanca bilgisi her yaş grubunda sabitken, en genç grupta Yunanca konuşanların sayısında bir azalma görüldü.¹⁹

İtalyanca

İtalyanca, Arnavutluk'un en iyi bilinen yabancı dilidir ve ülke İtalyan yönetimi altındayken resmi statüye sahipti.²⁰ İtalyanca konuşanların çoğu dili sınıflarda veya kitaplarda öğrenmektense, İtalyan televizyonunu izleyerek öğrendiler.²¹ Geç komünist rejim döneminde, Adriyatik Denizi kıyısındaki kasabalarda yaşayan Arnavutların İtalyan televizyonlarına erişimi vardı.²² Birçok Arnavut "Arnavut hükûmetinin İtalyan kanallarını engelleme girişiminin üstesinden gelmek için televizyonlarını yeniden kablolama konusunda yetenekli" idi.²³ Çok sayıda orta yaşlı ve genç insan İtalyanca ile büyüdü ve İtalyancayı çok iyi bilmektedir.²⁴

Ahmet Zogoğlu tüm Arnavut okullarının 1933'te İtalyanca öğretmesini gerektiren bir kararname çıkardıktan sonra, dil 1930'larda eğitim sisteminde kullanıldığı için yaşlılar arasında İtalyanca yaygınlaşmaya başladı.

Arnavutluk ayrıca, ülkede dilin büyümesine yardımcı olan 19.000 etnik İtalyan'a da ev sahipliği yapmaktadır.

İngilizce

İngilizce çoğunlukla daha genç Arnavutlar arasında popülerdir.²⁵²⁶ 2006 yılı itibarıyla Arnavut çocukların %65'inden fazlası akıcı veya yarı akıcı şekilde İngilizce konuşabiliyordu.

Dil, Arnavutluk Meslek Yüksekokulu'nun Amerikan Kızılhaçının sponsorluğunda İngilizce öğretmeye başladığı 1921'de Arnavutluk'a geldi. Okul 1933'e kadar faaliyet gösterdi. O zaman Arnavutluk Hükûmeti İngilizceyi ülkenin ikinci dili yapmaya karar verdi. Komünistler ülke üzerinde kontrolü ele geçirdikten sonra Rusça okullarda öğretilen en önemli dil oldu. 1960'larda Sovyet-Arnavut Ayrımı'ndan sonra İngilizce Rusça ile bir yarış içine girdi. 2006 yılında Indiana Üniversitesi felsefe Dilbiliminde bir felsefe doktoru olan Mimoza Rista-Dema'nın yayımladığı bir kitabı komünist dönemdeki İngilizce öğretimini şöyle açıklar:

Diğer

Görice ve Ergiri'deki Fransız liseleri komünist dönemde faaliyet gösterdi, çünkü Komünist Arnavutluk'un uzun süredir lideri olan Enver Hoca, Fransa'daki Montpellier Üniversitesi'nde okumuştu ve iktidara gelmesi üzerine bu eğitim kurumlarının faaliyetlerine izin verdi. Arnavutluk la Francophonie üyesidir. Arnavutluk'ta Fransızca konuşanların çoğu, bu iki kasabada ve çevresinde, ülkenin başka yerlerinde de bulunabilir.²⁷ La Francophonie'ye göre, Arnavutluk'ta Fransızca konuşan 300.000 kişi bulunmaktadır.

Rusça, Doğu Bloku ülkelerinin lingua franca olduğu 1950'lerde okullarda ve üniversitelerde öğretilmeye başlandı. 1961'in başlarında Sovyet-Arnavutluk Ayrımı'na kadar devam etti. O zamanlar Rusçayı öğrenenlerin çoğu, kullanılmadığı için unutmaya başladı.²⁸

SSCB ile ideolojik tartışmalardan sonra Arnavutluk ve Çin yakınlaştı. Birkaç Arnavut Çin'de okudu ve orada Çince öğrendi. 1991'de Arnavutluk'ta komünizmin çöküşünden sonra, birçok genç Arnavut da eğitim için Çin'e gitti ve Çinceyi öğrendi.²⁹

Arnavutluk'ta başka Avrupa dilleri de görülür ve Arnavutlar tarafından konuşulur. Bu öncelikle Avrupa'da var olan büyük Arnavut diasporasının yanı sıra eğitimde yabancı dillere güçlü bir şekilde vurgu yapılmasından kaynaklanmaktadır.